Bộ não sử dụng nhiều năng lượng hơn bất kỳ cơ quan nào khác trong cơ thể con người và glucose là nguồn nhiên liệu chính của nó. Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi não bộ tiếp xúc với một lượng đường quá lớn trong chế độ ăn uống? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục lục
Đường là một loại carbohydrate đơn giản, có trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống. Đường có thể được chia thành hai loại chính: glucose và fructose. Glucose là nguồn năng lượng chính cho mọi tế bào trong cơ thể, trong đó có não bộ. Fructose là loại đường có trong trái cây, mật ong và siro ngô cao fructose. Fructose không được sử dụng trực tiếp bởi các tế bào, mà phải được chuyển hóa thành glucose hoặc chất béo trong gan.
Đường có vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của não bộ. Đường cung cấp năng lượng cho các tế bào thần kinh, giúp chúng truyền tín hiệu điện hóa và hóa học với nhau. Đường cũng kích hoạt hệ thần kinh tưởng thưởng, một hệ thống phức tạp trong não bộ liên quan đến cảm xúc, học tập và hành vi. Hệ thần kinh tưởng thưởng phát ra các hormone như dopamin, serotonin và endorphin khi chúng ta ăn đường hoặc những thứ ngon miệng, làm cho chúng ta cảm thấy vui vẻ, thoải mái và hài lòng.
Tuy nhiên, khi chúng ta tiêu thụ quá nhiều đường, nó có thể gây ra những tác động tiêu cực lên não bộ. Đường không chỉ làm tăng cân, gây tiểu đường, mà còn ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, ghi nhớ, tâm trạng và hành vi của chúng ta. Đường có thể gây nghiện, giống như các chất kích thích khác. Đường cũng có thể gây ra các rối loạn về sự cân bằng hóa học trong não bộ, làm giảm sự linh hoạt và sáng tạo của não bộ.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét chi tiết hơn về những tác động tiêu cực của đường lên não bộ theo các khía cạnh sau:
- Đường gây nghiện
- Đường gây suy giảm trí tuệ
- Đường gây rối loạn tâm trạng
- Đường gây ăn vô độ
Tác động của đường lên não bộ
Đường gây nghiện
Bạn có biết rằng ăn đường có thể gây nghiện không? Có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng ăn đường có thể kích hoạt cùng một cơ chế trong não bộ như khi sử dụng các chất kích thích như cocaine hay heroin. Điều này có nghĩa là khi chúng ta ăn đường, chúng ta sẽ cảm thấy hài lòng và muốn ăn thêm nhiều hơn. Nếu chúng ta không ăn đường, chúng ta sẽ cảm thấy khó chịu, buồn chán và thèm đường. Đây là những dấu hiệu của sự nghiện đường.
Đường gây nghiện bởi vì nó kích hoạt hệ thần kinh tưởng thưởng trong não bộ. Hệ thần kinh tưởng thưởng là một hệ thống phức tạp bao gồm nhiều vùng não khác nhau, như vùng não trước trán, vùng não giữa, vùng não sau trán và vùng não dưới trán. Hệ thần kinh tưởng thưởng có chức năng là thưởng cho chúng ta khi chúng ta làm những điều có lợi cho sự sống, như ăn uống, uống nước, ngủ nghỉ, giao tiếp và sinh sản. Khi chúng ta làm những điều này, hệ thần kinh tưởng thưởng sẽ phát ra các hormone như dopamin, serotonin và endorphin. Các hormone này có tác dụng làm cho chúng ta cảm thấy vui vẻ, thoải mái và hài lòng. Các hormone này cũng ghi nhớ những điều mà chúng ta đã làm và khuyến khích chúng ta lặp lại trong tương lai.
Tuy nhiên, khi chúng ta ăn đường hoặc những thứ ngọt ngào, hệ thần kinh tưởng thưởng cũng sẽ phát ra các hormone này, nhưng ở mức độ cao hơn bình thường. Điều này làm cho chúng ta cảm thấy quá hài lòng và muốn ăn thêm nhiều hơn. Đồng thời, hệ thần kinh tưởng thưởng cũng sẽ giảm sự nhạy cảm của các thụ thể dopamin, là những cấu trúc trên bề mặt của các tế bào thần kinh nhận biết dopamin. Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ cần ăn nhiều đường hơn để có được cùng một cảm giác hài lòng như trước. Đây là quá trình gây nghiện đường.
Nghiện đường không chỉ làm cho chúng ta ăn quá nhiều đường, mà còn ảnh hưởng đến các hoạt động khác của não bộ. Nghiện đường có thể làm giảm sự linh hoạt và sáng tạo của não bộ, làm suy yếu khả năng ra quyết định và kiểm soát bản thân. Nghiện đường cũng có thể gây ra các triệu chứng giống như rút kích thích khi không có đường, như khó chịu, buồn chán, căng thẳng và trầm cảm.
Đường gây suy giảm trí tuệ
Có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng ăn đường có thể ảnh hưởng xấu đến khả năng nhận thức, ghi nhớ và học tập của não bộ. Đường có thể gây ra các rối loạn về sự cân bằng hóa học, viêm nhiễm và lão hóa của não bộ.
Đường gây ra sự cân bằng hóa học trong não bộ
Đường có thể làm mất cân bằng các chất truyền dẫn thần kinh trong não bộ, là những chất hóa học giúp các tế bào thần kinh giao tiếp với nhau. Một số chất truyền dẫn thần kinh quan trọng là dopamin, serotonin, acetylcholine và glutamate. Các chất truyền dẫn này có liên quan đến các chức năng như tập trung, hứng thú, tâm trạng, học tập và nhớ.
Khi chúng ta ăn đường, mức đường trong máu sẽ tăng lên nhanh chóng, làm cho não bộ phát ra nhiều dopamin và serotonin. Điều này làm cho chúng ta cảm thấy vui vẻ và thoải mái. Tuy nhiên, nếu chúng ta ăn đường quá nhiều hoặc quá thường xuyên, não bộ sẽ giảm sự nhạy cảm của các thụ thể dopamin và serotonin, là những cấu trúc trên bề mặt của các tế bào thần kinh nhận biết các chất truyền dẫn này. Điều này làm cho chúng ta cần ăn nhiều đường hơn để có được cùng một cảm giác hài lòng như trước. Đồng thời, mức đường trong máu sẽ giảm xuống sau khi ăn đường, làm cho chúng ta cảm thấy buồn chán và mệt mỏi.
Đường cũng có thể ảnh hưởng đến các chất truyền dẫn khác như acetylcholine và glutamate. Acetylcholine là một chất truyền dẫn liên quan đến khả năng nhớ và học tập. Glutamate là một chất truyền dẫn liên quan đến khả năng xử lý thông tin và linh hoạt của não bộ. Khi chúng ta ăn đường, mức insulin trong máu sẽ tăng lên để giúp các tế bào tiêu thụ glucose. Tuy nhiên, insulin cũng có tác dụng làm giảm sản xuất của acetylcholine và glutamate trong não bộ. Điều này làm giảm khả năng nhận thức, ghi nhớ và học tập của chúng ta.
Đường gây ra viêm nhiễm trong não bộ
Đường có thể gây ra viêm nhiễm trong não bộ, là một quá trình mà các tế bào miễn dịch phản ứng với các yếu tố gây tổn thương hoặc nhiễm trùng. Viêm nhiễm có thể giúp bảo vệ não bộ khỏi các nguy cơ bên ngoài, nhưng nếu kéo dài hoặc quá mạnh, nó có thể gây hại cho các tế bào thần kinh và các mạch máu trong não bộ.
Khi chúng ta ăn đường, mức đường trong máu sẽ tăng lên, làm cho các tế bào miễn dịch phát ra các chất gây viêm như cytokine và chemokine. Các chất gây viêm này có thể gây ra sự tăng cường của hệ thống miễn dịch, làm cho nó trở nên quá nhạy cảm và tấn công các tế bào thần kinh và các mạch máu trong não bộ. Điều này làm giảm khả năng hoạt động của não bộ và gây ra các triệu chứng như đau đầu, mất trí nhớ, suy giảm trí tuệ và bệnh Alzheimer.
Đường gây ra lão hóa của não bộ
Đường có thể gây ra lão hóa của não bộ, là một quá trình mà các tế bào thần kinh và các mạch máu trong não bộ bị hao mòn và suy yếu theo thời gian. Lão hóa của não bộ có thể gây ra sự giảm dần của khả năng nhận thức, ghi nhớ và học tập của chúng ta.
Khi chúng ta ăn đường, mức đường trong máu sẽ tăng lên, làm cho glucose liên kết với các protein trong máu. Quá trình này được gọi là glycation, và nó tạo ra các sản phẩm cuối cùng của glycation tiên tiến (AGEs). Các AGEs là những chất có tính oxy hóa cao, có thể gây tổn thương cho các tế bào thần kinh và các mạch máu trong não bộ. Các AGEs cũng có thể kích hoạt các chất gây viêm, làm tăng quá trình viêm nhiễm trong não bộ. Điều này làm giảm khả năng hoạt động của não bộ và gây ra các triệu chứng như suy giảm trí tuệ và bệnh Alzheimer.
Đường gây rối loạn tâm trạng
Đường có thể ảnh hưởng xấu đến cảm xúc, tâm trạng và hành vi của chúng ta. Đường có thể gây ra các biến động của mức đường trong máu, dẫn đến cảm giác mệt mỏi, buồn chán, lo lắng và kích động. Đường cũng có thể làm giảm sản xuất của serotonin, một chất truyền dẫn thần kinh liên quan đến cảm giác bình yên và thoải mái. Một số nghiên cứu đã cho thấy rằng ăn quá nhiều đường có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần như trầm cảm và lo âu.
Đường gây ăn vô độ
Có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng ăn đường có thể làm mất cân bằng các hormone điều tiết sự no và đói trong não bộ. Đường có thể làm giảm sản xuất của leptin, một hormone giúp chúng ta cảm thấy no và ngừng ăn. Đường cũng có thể làm tăng sản xuất của ghrelin, một hormone giúp chúng ta cảm thấy đói và muốn ăn. Điều này làm cho chúng ta khó kiểm soát lượng thức ăn tiêu thụ và dễ bị thừa cân hoặc béo phì.
Cách giảm thiểu sự tiêu thụ đường
Để bảo vệ não bộ khỏi những tác hại của đường, chúng ta nên giảm thiểu sự tiêu thụ đường trong chế độ ăn uống. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng đường tự nhiên hoặc được thêm vào trong các loại thực phẩm và đồ uống không nên vượt quá 10% tổng lượng calo hàng ngày. Điều này có nghĩa là một người trưởng thành không nên ăn quá 50 gram (khoảng 12 muỗng cà phê) đường mỗi ngày.
Để giảm thiểu sự tiêu thụ đường trong chế độ ăn uống, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp sau:
- Chọn các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, hạt, đậu, cá và thịt nạc.
- Tránh các loại thực phẩm chứa nhiều đường như bánh ngọt, kẹo, sô cô la, kem, nước ngọt và nước ép trái cây.
- Đọc kỹ nhãn thành phần của các sản phẩm thực phẩm và chọn những loại có ít hoặc không có đường được thêm vào.
- Thay thế đường bằng các loại ngọt tự nhiên như mật ong, siro maple hoặc stevia.
- Giảm dần lượng đường tiêu thụ để làm quen với vị ít ngọt hơn và giảm ham muốn về đồ ngọt.
Kết luận
Đường là một loại chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, nhưng nếu tiêu thụ quá nhiều, nó có thể gây ra những tác động tiêu cực lên não bộ. Đường có thể gây ra sự nghiện, suy giảm trí tuệ, rối loạn tâm trạng và ăn vô độ. Để bảo vệ não bộ khỏi những tác hại của đường, chúng ta nên giảm thiểu sự tiêu thụ đường trong chế độ ăn uống. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có thêm kiến thức và kỹ năng để chăm sóc não bộ của mình. Hãy thử áp dụng các biện pháp trên để xem kết quả nhé. Chúc bạn thành công!
