Rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Khi lão hóa, giấc ngủ của người cao tuổi thường có những thay đổi đáng kể, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, năng lực làm việc, học tập và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Rối loạn giấc ngủ là một nhóm các bệnh lý liên quan đến sự thay đổi về chất lượng, thời gian và hành vi của giấc ngủ. Rối loạn giấc ngủ có thể gây ra những hậu quả như giảm khả năng tập trung, nhớ, học và giải quyết vấn đề; tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch, đái tháo đường, béo phì, rối loạn tiền đình, đột quỵ, Parkinson, Alzheimer và một số bệnh khác; tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, kích động, bực bội và cô đơn; tăng nguy cơ gặp tai nạn, chấn thương hoặc rơi vì mất cân bằng, mất phản xạ hoặc ngủ gật.

Vậy nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi là gì? Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu về vấn đề này.

Rối loạn giấc ngủ là gì?

Rối loạn giấc ngủ là một nhóm các bệnh lý liên quan đến sự thay đổi về chất lượng, thời gian và hành vi của giấc ngủ. Rối loạn giấc ngủ có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, năng lực làm việc, học tập và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Có nhiều loại rối loạn giấc ngủ khác nhau, nhưng chúng thường được chia thành 4 nhóm chính:

• Rối loạn mất ngủ: là tình trạng khó ngủ hoặc ngủ không sâu, không ngon giấc, thường xuyên thức giấc hoặc tỉnh sớm hơn mong muốn.
• Rối loạn ngủ quá mức: là tình trạng ngủ quá nhiều hoặc buồn ngủ quá mức vào ban ngày, không thể tỉnh táo hoặc duy trì sự chú ý.
• Rối loạn giấc ngủ sinh lý: là tình trạng có những biểu hiện bất thường về cơ thể hoặc hành vi trong khi ngủ, như ngưng thở khi ngủ, co giật chân khi ngủ, nói hoặc đi lại trong khi ngủ, ác mộng, mất khả năng di chuyển khi thức dậy, …
• Rối loạn giấc ngủ vòng xoay: là tình trạng có sự đảo lộn về chu kỳ ngủ và thức, khiến người bệnh không thể ngủ vào thời điểm thích hợp hoặc thức dậy theo lịch trình bình thường.

Mối liên hệ giữa giấc ngủ và lão hóa

Giấc ngủ là một quá trình thiết yếu cho sự duy trì và phục hồi của cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh trung ương. Khi ngủ, não bộ sẽ xử lý, lưu trữ và tăng cường những kỹ năng, kinh nghiệm và ký ức đã học được trong ngày. Giấc ngủ cũng giúp cân bằng các nội tiết tố, tăng cường hệ miễn dịch, giảm căng thẳng và mệt mỏi.

Tuy nhiên, khi lão hóa, giấc ngủ của người cao tuổi thường có những thay đổi đáng kể. Một số thay đổi bao gồm:

• Giảm tổng thời gian ngủ: Người cao tuổi thường ngủ ít hơn so với người trẻ, khoảng 6-7 tiếng mỗi đêm. Điều này có thể do họ cần ít giấc ngủ hơn, hoặc do họ khó ngủ được nhiều hơn.
• Giảm chất lượng giấc ngủ: Người cao tuổi thường ngủ không sâu, dễ bị gián đoạn bởi những tiếng động, ánh sáng, nhiệt độ hoặc những vấn đề về sức khỏe. Họ cũng có ít thời gian ở giai đoạn giấc ngủ sâu và giấc ngủ mơ, khiến họ cảm thấy không được nghỉ ngơi sau khi ngủ.
• Thay đổi chu kỳ ngủ và thức: Người cao tuổi thường có xu hướng đi ngủ sớm hơn và thức dậy sớm hơn so với người trẻ. Điều này có thể do họ có sự thay đổi về đồng hồ sinh học, một cơ chế điều chỉnh chu kỳ ngủ và thức theo nhịp sinh học 24 giờ. Họ cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố môi trường, xã hội hoặc văn hóa.

Những thay đổi về giấc ngủ khi lão hóa có thể gây ra những hậu quả tiêu cực cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi. Một số hậu quả bao gồm:

• Giảm khả năng tập trung, nhớ, học và giải quyết vấn đề.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch, đái tháo đường, béo phì, rối loạn tiền đình, đột quỵ, Parkinson,
• Alzheimer và một số bệnh khác.
• Tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, kích động, bực bội và cô đơn.
• Tăng nguy cơ gặp tai nạn, chấn thương hoặc rơi vì mất cân bằng, mất phản xạ hoặc ngủ gật.

Triệu chứng rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Một số triệu chứng thường gặp của rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi là:

• Khó ngủ vào ban đêm, mất nhiều thời gian để đi vào giấc ngủ, thường trên 30 phút.
• Thức giấc nhiều lần trong đêm, khó ngủ lại sau khi thức giấc, hoặc tỉnh sớm hơn mong muốn và không thể ngủ lại.
• Ngủ không sâu, không ngon giấc, cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ hoặc không khỏe sau khi ngủ.
• Ngủ quá nhiều vào ban ngày, không thể tỉnh táo hoặc duy trì sự chú ý, ngủ gật khi lái xe, làm việc hoặc tham gia các hoạt động xã hội.
• Có những biểu hiện bất thường trong khi ngủ, như ngưng thở, co giật, nói hoặc đi lại, ác mộng, mất khả năng di chuyển khi thức dậy, …
• Có sự thay đổi về thói quen ngủ, như ngủ vào những thời điểm không thích hợp, không có lịch trình ngủ ổn định, hoặc không tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh giấc ngủ.

Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Có nhiều yếu tố có thể gây ra rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, bao gồm:

Quá trình lão hóa: Khi tuổi tăng, cơ thể có những thay đổi về nội tiết, thần kinh, cơ xương khớp, mắt, tai, mũi, họng… ảnh hưởng đến chất lượng và thời lượng giấc ngủ. Người cao tuổi thường có xu hướng ngủ ít hơn, ngủ không sâu, dễ bị thức giấc, khó ngủ lại, ngủ vào những thời điểm không thích hợp… Điều này có thể do sự suy giảm của các tế bào nhân siêu vi, là các tế bào thần kinh điều chỉnh nhịp sinh học theo ánh sáng. Ngoài ra, sự giảm sản xuất của hormone melatonin, hormone điều hòa giấc ngủ, cũng là một nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi.

Bệnh lý nội khoa: Một số bệnh lý nội khoa thường gặp ở người cao tuổi có thể gây rối loạn giấc ngủ, như bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh tiểu đường, bệnh tuyến giáp, bệnh thận, bệnh gan, bệnh trào ngược dạ dày thực quản… Những bệnh lý này có thể gây ra các triệu chứng như đau, khó thở, tiểu đêm, ợ chua… làm người bệnh khó ngủ hoặc thức giấc.

Bệnh lý thần kinh: Một số bệnh lý thần kinh có thể gây rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, như bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, bệnh đột quỵ, bệnh ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên, co giật chân khi ngủ, nói hoặc đi lại trong khi ngủ, ác mộng, mất khả năng di chuyển khi thức dậy… Những bệnh lý này có thể gây ra các biểu hiện bất thường về cơ thể hoặc hành vi trong khi ngủ, làm người bệnh ngủ không ngon giấc hoặc buồn ngủ quá mức vào ban ngày.

Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể gây rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, như thuốc trị cao huyết áp, thuốc trị trầm cảm, thuốc trị hen, thuốc trị đau, thuốc an thần… Những loại thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như kích thích, gây mất ngủ, hoặc gây buồn ngủ, làm giảm chất lượng giấc ngủ.

Nguyên nhân khác: Một số nguyên nhân khác có thể gây rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, như môi trường ngủ không yên tĩnh, ánh sáng, nhiệt độ, tiếng ồn…; thói quen sử dụng các chất kích thích như cà phê, trà, thuốc lá, rượu bia… trước khi ngủ; tình trạng lo âu, căng thẳng, trầm cảm, cô đơn…; thiếu vận động thể lực, không tập thể dục hoặc chơi thể thao…

Cách chẩn đoán rồi loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Để chẩn đoán rồi loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, bác sĩ thường dựa vào những thông tin sau:

Lịch sử bệnh lý: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, thói quen, môi trường và thời gian ngủ của người bệnh, cũng như các bệnh lý, thuốc hay chất kích thích có ảnh hưởng đến giấc ngủ. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh ghi nhật ký ngủ để theo dõi chất lượng và thời lượng giấc ngủ trong một khoảng thời gian nhất định.

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ khám cơ thể, đo huyết áp, nhịp tim, nhịp thở, cân nặng, chiều cao, vòng eo và các chỉ số khác của người bệnh để đánh giá tình trạng sức khỏe và loại trừ các bệnh lý có thể gây rối loạn giấc ngủ.

Xét nghiệm: Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh làm các xét nghiệm máu, nước tiểu, nội tiết hoặc di truyền để phát hiện các bất thường về hormone, đường huyết, chức năng gan thận, huyết học hoặc các bệnh lý khác.

Cận lâm sàng: Bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp cận lâm sàng để đo đạc các hoạt động của não bộ, cơ thể và hô hấp trong khi người bệnh ngủ, như:

Đo đồng hồ sinh học: là phương pháp đo đạc các biến đổi về nhiệt độ cơ thể, nhịp tim, nhịp thở, áp lực huyết, hoạt động não bộ và hoạt động cơ trong một chu kỳ 24 giờ. Phương pháp này giúp xác định nhịp sinh học của người bệnh và phát hiện các rối loạn về chu kỳ ngủ và thức.

Đo giấc ngủ: là phương pháp đo đạc các hoạt động của não bộ, cơ thể và hô hấp trong khi người bệnh ngủ, bằng cách gắn các dây điện cực lên đầu, mặt, cổ, ngực, chân và tay của người bệnh. Phương pháp này giúp xác định các giai đoạn và chất lượng của giấc ngủ, cũng như phát hiện các rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ, co giật chân khi ngủ, nói hoặc đi lại trong khi ngủ, ác mộng, mất khả năng di chuyển khi thức dậy…

Cách điều trị rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Điều trị rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi phụ thuộc vào nguyên nhân và loại rối loạn giấc ngủ của người bệnh. Có thể áp dụng các phương pháp điều trị sau:

Điều trị bằng thuốc: Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc an thần, thuốc giảm căng thẳng, thuốc trị trầm cảm, thuốc trị dị ứng, thuốc trị đau, thuốc trị bệnh nội khoa, thuốc trị bệnh thần kinh… tùy theo nguyên nhân và triệu chứng của người bệnh. Tuy nhiên, các loại thuốc này cần được sử dụng theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng hoặc ngừng đột ngột, vì có thể gây ra các tác dụng phụ hoặc cơn cai nghiện.

Điều trị bằng liệu pháp: Bác sĩ có thể áp dụng các phương pháp liệu pháp như liệu pháp hành vi, liệu pháp tâm lý, liệu pháp thư giãn, liệu pháp thôi miên, liệu pháp ánh sáng… để giúp người bệnh cải thiện thói quen, tâm trạng, nhận thức và thái độ liên quan đến giấc ngủ. Các phương pháp này giúp người bệnh giảm căng thẳng, lo âu, trầm cảm, khó chịu, cải thiện nhịp sinh học và chất lượng giấc ngủ.

Điều trị bằng thiết bị: Bác sĩ có thể sử dụng các thiết bị y tế để điều trị các rối loạn giấc ngủ liên quan đến hô hấp, như ngưng thở khi ngủ, khó thở, hẹp khí quản… Các thiết bị này bao gồm máy thở liên tục áp suất dương đường thở (CPAP), máy thở hai chiều (BiPAP), máy thở tự động (APAP), máy thở thích nghi (ASV), máy thở thích ứng áp suất dương đường thở (APAP)… Các thiết bị này giúp duy trì áp suất không khí trong đường thở, ngăn ngừa sự sụp đổ của niêm mạc, cải thiện khả năng trao đổi khí và oxy hóa của cơ thể.

Phòng ngừa rồi loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Để phòng ngừa rồi loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, bạn cần chú ý đến các điều sau:

• Duy trì một lối sống lành mạnh, bao gồm ăn uống hợp lý, tập thể dục thường xuyên, hạn chế sử dụng các chất kích thích như cà phê, trà, thuốc lá, rượu bia… trước khi ngủ .
• Tạo một môi trường ngủ thoải mái, yên tĩnh, tối, mát mẻ, thoáng khí, sạch sẽ. Tránh ngủ ở những nơi có tiếng ồn, ánh sáng, nhiệt độ cao hoặc thấp, không khí ô nhiễm.
• Xây dựng một thói quen ngủ đều đặn, đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày. Hạn chế ngủ trưa quá lâu hoặc quá muộn. Tránh ngủ quá sớm hoặc quá muộn.
• Thư giãn trước khi đi ngủ, bằng cách nghe nhạc nhẹ, đọc sách, thiền định, tắm nước ấm, uống sữa ấm, thở sâu…
• Tránh những hoạt động kích thích, căng thẳng hoặc lo lắng trước khi ngủ.
• Kiểm tra và điều trị các bệnh lý có thể gây rối loạn giấc ngủ, như bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh tiểu đường, bệnh tuyến giáp, bệnh thận, bệnh gan, bệnh trào ngược dạ dày thực quản… Điều chỉnh liều lượng và thời gian sử dụng các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Tham gia các hoạt động xã hội, giao lưu với bạn bè, người thân, tham gia các câu lạc bộ, hội nhóm… để giảm cảm giác cô đơn, buồn chán, trầm cảm, tăng cường tinh thần vui vẻ, lạc quan.

Bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản về rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có một cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về vấn đề này, cũng như có những biện pháp phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, xin vui lòng liên hệ với bác sĩ hoặc các chuyên gia y tế để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Chúc bạn mạnh khỏe và ngủ ngon!