Sa sút trí tuệ(Dementia) là một thuật ngữ chung cho các bệnh và tình trạng đặc trưng bởi sự suy giảm về trí nhớ, ngôn ngữ, giải quyết vấn đề và các kỹ năng tư duy khác ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày của một người. Mất trí nhớ là một ví dụ. Bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng mất trí.
Mục lục
Sa sút trí tuệ là gì?
Sa sút trí tuệ không phải là một bệnh duy nhất; đó là một thuật ngữ tổng thể – giống như bệnh tim – bao gồm một loạt các tình trạng y tế cụ thể. Các rối loạn được nhóm lại theo thuật ngữ chung là mất trí nhớ do các thay đổi não bất thường. Những thay đổi này kích hoạt sự suy giảm các kỹ năng tư duy, còn được gọi là khả năng nhận thức, đủ nghiêm trọng để làm suy yếu cuộc sống hàng ngày và chức năng độc lập. Nó cũng ảnh hưởng đến hành vi, cảm xúc và các mối quan hệ.
Bệnh Alzheimer chiếm 60 – 80% các trường hợp. Sa sút trí tuệ xảy ra do chảy máu vi mô và tắc nghẽn mạch máu trong não, là nguyên nhân phổ biến thứ hai của chứng mất trí nhớ. Nhưng có nhiều điều kiện khác có thể gây ra các triệu chứng sa sút trí tuệ, bao gồm một số bệnh có thể đảo ngược, chẳng hạn như các vấn đề về tuyến giáp và thiếu vitamin.
Triệu chứng của sa sút trí tuệ
Các triệu chứng sa sút trí tuệ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân, nhưng các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Thay đổi nhận thức
- Mất trí nhớ
- Khó giao tiếp hoặc tìm từ
- Khó khăn với khả năng thị giác và không gian, chẳng hạn như bị lạc trong khi lái xe
- Khó khăn trong việc suy luận hoặc giải quyết vấn đề
- Khó xử lý các nhiệm vụ phức tạp
- Khó khăn với việc lập kế hoạch và tổ chức
- Khó khăn với sự phối hợp và chức năng vận động
- Nhầm lẫn và mất phương hướng
- Thay đổi tâm lý
- Thay đổi tính cách
- Phiền muộn
- Lo âu
- Hành vi không phù hợp
- Chứng hoang tưởng
- Kích động
- Ảo giác
Nguyên nhân gây chứng sa sút trí tuệ
Trẻ thành niên cũng có thể bị sa sút trí tuệ sớm nếu có quá nhiều căng thẳng, phiền muộn( ảnh minh họa)
Sa sút trí tuệ là do tổn thương các tế bào não. Thiệt hại này cản trở khả năng của các tế bào não giao tiếp với nhau. Khi các tế bào não không thể giao tiếp bình thường, suy nghĩ, hành vi và cảm xúc có thể bị ảnh hưởng.
Bộ não có nhiều vùng riêng biệt, mỗi vùng chịu trách nhiệm cho các chức năng khác nhau (ví dụ: bộ nhớ, phán đoán và chuyển động). Khi các tế bào trong một khu vực cụ thể bị hỏng, khu vực đó không thể thực hiện các chức năng của nó một cách bình thường.
Các loại sa sút trí tuệ khác nhau có liên quan đến các loại tổn thương tế bào não cụ thể ở các vùng đặc biệt của não. Ví dụ, trong bệnh Alzheimer, lượng protein nhất định bên trong và bên ngoài tế bào não khiến các tế bào não khó có thể khỏe mạnh và giao tiếp với nhau. Vùng não được gọi là đồi hải mã là trung tâm học tập và trí nhớ trong não, và các tế bào não ở vùng này thường là nơi đầu tiên bị hư hại. Đó là lý do tại sao mất trí nhớ thường là một trong những triệu chứng sớm nhất của bệnh Alzheimer.
Điều trị và chăm sóc sa sút trí tuệ
Điều trị chứng sa sút trí tuệ thuộc vào nguyên nhân của nó. Trong trường hợp hầu hết các chứng mất trí tiến triển, bao gồm cả bệnh Alzheimer, không có cách chữa trị và không có phương pháp điều trị nào làm chậm hoặc ngừng tiến triển của nó. Nhưng có những phương pháp điều trị bằng thuốc có thể tạm thời cải thiện triệu chứng. Các loại thuốc tương tự được sử dụng để điều trị bệnh Alzheimer là một trong số các loại thuốc đôi khi được kê đơn để giúp giảm triệu chứng của các loại bệnh mất trí nhớ khác. Các liệu pháp không dùng thuốc cũng có thể làm giảm bớt một số triệu chứng của chứng mất trí.
Không có cách nào chắc chắn để ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ, nhưng có những bước có thể hữu ích như sau:
- Giữ cho tâm trí hoạt động. Các hoạt động kích thích tinh thần, chẳng hạn như đọc, giải câu đố và chơi trò chơi chữ và rèn luyện trí nhớ có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và giảm hậu quả của nó.
- Hoạt động thể chất và xã hội. Hoạt động thể chất và tương tác xã hội có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và giảm các triệu chứng của nó.
- Từ bỏ hút thuốc lá. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng hút thuốc lá ở tuổi trung niên trở lên có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ và các bệnh về mạch máu. Bỏ hút thuốc có thể làm giảm nguy cơ và sẽ cải thiện sức khỏe của người bệnh.
- Bổ sung đủ vitamin. Một số nghiên cứu cho thấy những người có lượng vitamin D trong máu thấp có nhiều khả năng mắc bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác. Do vậy, cần bổ sung đủ vitamin D thông qua một số loại thực phẩm, thực phẩm chức năng và phơi nắng.
- Quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch. Điều trị huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường và chỉ số khối cơ thể (BMI) cao. Huyết áp cao có thể dẫn đến nguy cơ mắc một số loại chứng mất trí nhớ, tuy nhiên vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn để xác định xem điều trị huyết áp cao có thể làm giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ hay không.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh. Ăn chế độ ăn uống lành mạnh rất quan trọng – giàu trái cây, rau, ngũ cốc và axit béo omega-3, thường thấy trong một số loại cá và các loại hạt, có thể tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ phát triển chứng mất trí. Loại chế độ ăn kiêng này cũng cải thiện sức khỏe tim mạch, có thể giúp giảm nguy cơ sa sút trí tuệ.
- Đảm bảo chất lượng giấc ngủ. Thực hành vệ sinh giấc ngủ tốt và nói chuyện với bác sĩ trong trường hợp ngáy to khi ngủ hoặc có những khoảng thời gian ngừng thở hoặc thở hổn hển trong khi ngủ.
