Chứng ngủ rũ – bệnh ngủ gà (narcolepsy) là một căn bệnh kinh niên hiếm gặp, khi đó giấc ngủ bình thường bị thay đổi khiến người bệnh cực kỳ buồn ngủ và đột ngột buồn ngủ vào ban ngày. Ngủ rũ có thể là một căn bệnh gây bất tiện, thậm chí nguy hiểm, do đó bạn cần chữa trị càng sớm càng tốt. Để điều trị chứng ngủ rũ, bạn hãy làm theo một số bước đơn giản sau đây để biết cách duy trì năng lượng cả ngày, kiểm soát giấc ngủ ban đêm, thay đổi chế độ dinh dưỡng và dùng các thuốc hỗ trợ có thể giúp bạn tỉnh táo.
+++ Đọc thêm bài viết Chứng ngủ rũ là gì? để tìm hiểu chi tiết hơn về căn bệnh này
Sử dụng thuốc
Thuốc thường là phương pháp điều trị chính cho chứng ngủ rũ. Chúng không phải là thuốc chữa bệnh nhưng có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng của chứng rối loạn não này. Nhưng điều quan trọng là bạn phải dành thời gian để tìm ra loại thuốc hoặc hỗn hợp thuốc phù hợp với mình.
Các loại thuốc hiệu quả nhất với ít tác dụng phụ nhất sẽ khác nhau đối với mỗi người. Bạn có thể cần phải thử nhiều loại thuốc và liều lượng khác nhau trước khi tìm được phương pháp điều trị phù hợp.
Một số loại thuốc làm giảm cơn buồn ngủ ban ngày có thể gây nguy hiểm. Các loại thuốc khác nhắm vào tình trạng yếu cơ tạm thời được gọi là chứng mất trương lực ảnh hưởng đến những người mắc chứng ngủ rũ loại 1. Một số loại thuốc điều trị cả hai triệu chứng.
Các phương pháp điều trị chứng ngủ rũ hiệu quả nhấtThuốc điều trị chứng ngủ rũ bao gồm:
Chất kích thích: Thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương là phương pháp điều trị chính giúp người mắc chứng ngủ rũ tỉnh táo vào ban ngày. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn có thể khuyên dùng modafinil (Provigil) hoặc armodafinil (Nuvigil). Những loại thuốc này không gây nghiện như các chất kích thích cũ. Chúng cũng không tạo ra cảm giác hưng phấn như các chất kích thích cũ. Tác dụng phụ không phổ biến nhưng có thể bao gồm đau đầu, buồn nôn hoặc lo lắng.
Solriamfetol (Sunosi) và pitolisant (Wakix) là những chất kích thích mới hơn được sử dụng cho chứng ngủ rũ. Pitolisant cũng có thể hữu ích cho chứng mất trương lực.
Một số người cần điều trị bằng methylphenidate (Ritalin, Concerta, những loại khác) hoặc amphetamine (Adderall XR 10, Dexedrine, những loại khác). Những loại thuốc này có hiệu quả nhưng có thể hình thành thói quen. Chúng có thể gây ra tác dụng phụ như hồi hộp và nhịp tim nhanh.
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI) hoặc thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Những loại thuốc này ức chế giấc ngủ REM. Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe kê toa những loại thuốc này để giúp giảm bớt các triệu chứng của chứng mất trương lực, ảo giác và tê liệt khi ngủ.
Chúng bao gồm venlafaxine (Effexor XR), fluoxetine (Prozac) và sertraline (Zoloft). Tác dụng phụ có thể bao gồm tăng cân, mất ngủ và các vấn đề về tiêu hóa.
Thuốc chống trầm cảm: Những thuốc chống trầm cảm cũ này có thể điều trị chứng mất trương lực. Nhưng chúng có thể gây ra tác dụng phụ như khô miệng và chóng mặt. Những loại thuốc này bao gồm protriptyline, imipramine (Tofranil) và clomipramine (Anafranil).
Natri oxybate (Xyrem) và muối oxybate (Xywav). Những loại thuốc này có tác dụng tốt trong việc làm giảm tình trạng cataplexy. Chúng giúp cải thiện giấc ngủ vào ban đêm, điều thường gây ra chứng ngủ rũ. Chúng cũng có thể giúp kiểm soát cơn buồn ngủ ban ngày. Nó được uống làm hai liều, một liều trước khi đi ngủ và một liều cho đến bốn giờ sau đó. Xywav là một công thức mới hơn với ít natri hơn.
Những loại thuốc này có thể có tác dụng phụ như buồn nôn, đái dầm và mộng du. Dùng chúng cùng với các loại thuốc ngủ khác, thuốc giảm đau có chất gây mê hoặc rượu có thể dẫn đến khó thở, hôn mê và tử vong.
Nếu bạn dùng thuốc để điều trị các vấn đề sức khỏe khác, hãy hỏi bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn xem chúng có thể tương tác với thuốc điều trị chứng ngủ rũ như thế nào.
Nếu các loại thuốc hiện tại của bạn không kiểm soát được tình trạng buồn ngủ ban ngày hoặc các triệu chứng khác của bạn, hãy hỏi bác sĩ xem có loại thuốc nào khác có thể hoạt động tốt hơn không. Điều chỉnh liều lượng, chuyển sang loại thuốc khác hoặc kết hợp thuốc có thể là những lựa chọn. Đồng thời cho bác sĩ biết về bất kỳ tác dụng phụ nào làm phiền bạn.
Thay đổi lối sống
Tập thể dục đều đặn
Việc tập luyện có thể tăng mức năng lượng và giúp bạn tránh stress, một yếu tố có thể dẫn đến buồn ngủ. Tập thể dục đều đặn với cường độ trung bình, đặc biệt là vào buổi chiều, có thể giúp bạn ngủ ngon hơn vào ban đêm. Mỗi ngày bạn nên dành ra 30 đến 45 phút tập luyện với các bài tập cường độ trung bình như đi bộ nhanh, chạy bộ và bơi lội, hoặc 15 phút với các môn thể thao cường độ cao như đá bóng, bóng rổ và luyện tập tăng cường sức mạnh cơ bắp. Bạn nên nhờ bác sĩ hoặc huấn luyện viên thể dục giúp lập kế hoạch tập luyện để kiểm soát được chứng ngủ rũ.
Đi dạo buổi sáng sớm
Ánh sáng mặt trời báo hiệu cho cơ thể biết đây là giờ thức dậy và giúp tâm trí tỉnh táo. Ra ngoài trời đi dạo vào buổi sáng sớm khiến bạn nhanh nhẹn hơn và còn có thêm vitamin D mỗi ngày để tăng mức năng lượng. Người có nước da sáng có thể cần 45 phút mỗi tuần tắm ánh nắng mặt trời để có đủ lượng vitamin D, trong khi người có nước da sẫm màu có thể cần đến 3 tiếng mỗi tuần.
Duy trì hoạt động suốt ngày
Những bài tập nhẹ ban ngày có thể tiếp năng lượng và giúp bạn đẩy lùi cơn buồn ngủ. Năm phút nghỉ sau mỗi 20 phút đi bộ có thể giúp bạn chống lại sự mệt mỏi. Các bài tập đơn giản khác như nhảy hoặc giãn cơ cũng có hiệu quả.
Tránh lái xe nếu bạn cảm thấy buồn ngủ hoặc căng thẳng
Một trong những điều nguy hiểm nhất của chứng ngủ rũ là cơn buồn ngủ ập đến khi đang lái xe. Bạn có thể nhận thấy mình có nhiều khả năng bị cơn buồn ngủ tấn công hơn khi căng thẳng, vội vã, buồn phiền hoặc giận dữ. Nếu thuộc trường hợp này, bạn hãy tránh lái xe khi có bất cứ cảm giác nào như trên. Nếu cảm thấy cơn buồn ngủ sắp đến khi đang lái xe, bạn hãy tạt vào bên lề đường và nghỉ một lát.
Hạn chế căng thẳng
Căng thẳng quá mức có thể dẫn đến lo âu, thiếu ngủ và buồn ngủ ban ngày. Khi người ta có tuổi, việc đạt được trạng thái thư giãn sau một sự kiện căng thẳng càng trở nên khó khăn. Để tránh stress, bạn có thể tập các bài tập thiền, yoga hay thái cực quyền, dành thời gian tiêu khiển và đảm bảo nghỉ ngơi đầy đủ.
Cho những người khác biết bạn mắc chứng ngủ rũ
Việc nói chuyện về chứng ngủ rũ của bạn với giáo viên hoặc sếp của bạn có thể là một quyết định khó khăn. Tuy nhiên, nếu không được biết và hiểu về chứng ngủ rũ, các giáo viên và ông chủ của bạn có thể hiểu lầm chứng ngủ của bạn là sự thiếu chú ý hoặc động cơ không tốt. Vì phần đông mọi người còn lạ lẫm với chứng ngủ rũ, bạn cần chuẩn bị giải thích ngắn gọn về chứng rối loạn này và các triệu chứng có thể xuất hiện khi bạn đi học hay đi làm.
Tập thái cực quyền
Thái cực quyền là một môn thể dục bắt nguồn từ võ thuật, gồm những động tác chậm, khoan thai, thiền và hít thở sâu. Những người tập thái cực quyền đều đặn thường hoạt bát hơn, có tư thế đẹp và mềm dẻo hơn, đồng thời ban đêm ngủ ngon hơn. Thái cực quyền cũng có thể giúp nâng cao sức khỏe thể chất và sảng khoái tinh thần. Bạn có thể tập thái cực quyền 15 – 20 phút, hai lần mỗi ngày tại nhà, môn này an toàn cho mọi người, bất kể tuổi tác và năng lực vận động.
Cai thuốc lá
Các sản phẩm thuốc hút như thuốc lá và xì gà có chứa nicotine, có thể kích thích hệ thần kinh, gây rối loạn giấc ngủ, ngưng thở khi ngủ, buồn ngủ ban ngày và cơn buồn ngủ ập đến vào ban ngày. Các nghiên cứu cũng đã cho thấy người hút thuốc thường khó đi vào giấc ngủ hơn và khó có giấc ngủ ngon ban đêm.
Modafinil giúp kiểm soát chứng ngủ rũ
Mặc dù chưa có thuốc trị khỏi hoàn toàn chứng ngủ rũ, nhưng có một số thuốc được bác sĩ khuyên dùng có thể giúp kiểm soát bệnh. Bác sĩ có thể chỉ định dùng các thuốc như Modafinil, đây là một loại thuốc không gây nghiện như các chất kích thích khác và không làm thay đổi tâm trạng của bạn.
Được phát minh tại Pháp bởi giáo sư y học thực nghiệm Michel Jouvet và phòng thí nghiệm Lafon vào năm 1970. Được đưa vào sử dụng chính thức tại Pháp vào năm 1994 và tại Mỹ vào năm 1998 cho tới bây giờ như một loại thuốc điều trị chứng ngủ rũ đầu tiên mà các bác sĩ khuyên dùng.
Modafinil giúp làm giảm cơn buồn ngủ nặng do chứng ngủ rũ và các chứng rối loạn giấc ngủ khác, như giai đoạn ngừng thở trong khi đang ngủ .Modafinil cũng có thể được sử dụng để giúp bạn tỉnh táo và tập trung cao độ trong suốt thời gian làm việc nếu bạn phải làm việc mà không theo thói quen ngủ bình thường được .
Xem thêm: Tìm hiểu về Modafinil | Những trường hợp nên sử dụng Modafinil
